Data powstania: 21 kwietnia 1905
Data i miejsce pierwszej publikacji: czerwiec 1918, “The Vagrant”, nr 7
Amerykańskie oraz angielskie wydania książkowe:
Polskie wydania:
Jako Bestia w jaskini:
Uwagi:
W latach 1903-1908 Lovecraft stworzył wiele opowiadań oraz szkiców, o których dziś nie wiemy nic ponad to, że istniały. Niemal wszystkie spotkał ten sam los: śmierć w płomieniach z rąk stwórcy. Lovecraft ocalił zaledwie dwa teksty – Alchemika (1908) oraz właśnie Bestię w jaskini.
Szkic opowieści powstał już wiosną 1904 roku, Lovecraft potrzebował jednak trochę czasu w Bibliotece Publicznej Providence, by poznać bliżej miejsce, w którym umieścił akcję utworu, tj. Jaskinią Mamucią w stanie Kentucky (dziś park narodowy). Fabułę można streścić w jednym zdaniu: turysta gubi się w olbrzymiej grocie, gdzie spotyka tytułową bestię.
Natychmiast rzuca się w oczy, jak wielkie postępy poczynił Lovecraft w pisaniu prozą od czasu, gdy trzy lata wcześniej spłodził słaby Tajemniczy statek. Opowieść jest dojrzała, z dokładnie opracowaną psychologią głównego bohatera. W latach 30. autor uznawał Bestię w jaskini za chronologicznie pierwszą spośród swoich prac, która przedstawiała dlań jakąkolwiek wartość. Jest to pierwsza opowieść, która nosi tak wyraźne podobieństwo do późniejszych dzieł pisarza. Zwracam uwagę zwłaszcza na fakt, że Lovecraft po raz pierwszy wykorzystuje tu zjawisko tzw. „krańcowego klimaksu”, czyli zbiegania się punktu kulminacyjnego z ostatnim zdaniem opowiadania. Inny dobitny przykład tego zabiegu znajdziemy w Modelu Pickmana.
Opowieść została opublikowana dopiero w 1918 roku, tuż po powrocie Lovecrafta do pisania opowieści prozą (w latach 1908-1917 zajmował się wyłącznie naukami oraz poezją). Do jej wydania przekonał Lovecrafta przyjaciel z towarzystwa pisarzy-amatorów, W. Paul Cook.