15 grudnia 2013 | Książki, Mitologia Cthulhu, Recenzje | 0 comments | Autor: Mateusz Kopacz
Recenzja zdobyła III miejsce w konkursie na recenzję na 3. urodziny serwisu
Tytuł: An H. P. Lovecraft Encyclopedia
Autorzy: S. T. Joshi, David E. Schultz
Data wydania: 2001 (hardcover), 2004 (paperback)
Wydawnictwo: Greenwood Press (2001), Hippocampus Press (2004)
Liczba stron: 364
Cena: 59,46 (http://www.bookdepository.co.uk); 72,91 (http://krainaksiazek.pl)
Oprawa: twarda (2001), miękka (2004)
Howard Phillips Lovecraft był, jak wiadomo, prawdziwym tytanem pracy twórczej. Kilkaset opowiadań, wierszy i artykułów różnego typu, dziesiątki tysięcy listów często o objętości kilkudziesięciu stron – te liczby mówią same za siebie. To materiał na całą, osobną bibliotekę, z której zespół badaczy może stworzyć materiał na kolejną książnicę, która dać może podstawę do napisania całej encyklopedii. Ogólnoświatowy rynek wydawniczy widział już dziesiątki zbiorów prac Lovecrafta, opracowań jego życia i twórczości również. Na półki księgarń i bibliotek trafiła również odrębna encyklopedia dotycząca Cienia z Providence i jego spuścizny. Temu właśnie opracowaniu przyjrzymy się w tej pracy. Panie, Panowie – oto H.P. Lovecraft Encyclopedia S.T. Joshiego i Davida E. Schultza.
Pierwsze wydanie tego obszernego, liczącego 360 stron w formacie B5 (24 cm wysokości) opracowania, opublikowała w roku 2001 oficyna Greenwood Press, amerykańskie wydawnictwo o profilu edukacyjno-naukowym. Akademickie szlify tej firmy wydawniczej, fakt wydania przez nią innych opracowań o tematyce „lovecraftowskiej” (The H.P. Lovecraft Companion Philipa A. Shrefflera z roku 1977, The Complete H.P. Lovecraft Filmography Charlesa P. Mitchella z roku 2001), a przede wszystkim to, że autorami tej encyklopedii są dwaj czołowi znawcy życia i twórczości H.P. Lovecrafta (D.A. Schultz wraz z S.T. Joshim kompilują oraz redagują kolejne tomy listów Lovecrafta, Joshi zaś jest twórcą m.in. monumentalnej biografii pisarza wydanej 3 lata temu w Polsce przez Zysk i S-kę, oraz przypisów do wcześniejszego, dwutomowego zbioru Najlepsze opowiadania, wydanego przez tą samą oficynę) sprawia, że do tej publikacji można podchodzić z pełnym zaufaniem. Wybitne nazwiska i chlubna przeszłość niestety nie zawsze mają odbicie w nowych dokonaniach. Jak jest w tym przypadku?
An H.P. Lovecraft Encyclopedia składa się z trzech części. Na początek otrzymujemy ogólną chronologię wydarzeń dotyczących życia i twórczości Lovecrafta rozpisaną w datach rocznych od momentu narodzin pisarza do wydania w roku 1939 zbioru Outsider and Others, pierwszego w dorobku osławionej oficyny Arkham House. Element pozornie błahy, ale jakże przydatny nawet dla doświadczonych fanek i fanów Cienia z Providence!
Encyklopedię zamyka z kolei co prawda niezbyt obszerna, ale za to z pewnością bardzo dokładnie wyselekcjonowana bibliografia przedmiotowo-podmiotowa (tj. zawierająca zbiory opowiadań i opracowania na temat życia i twórczości Lovecrafta), oraz obowiązkowy we współczesnych publikacjach naukowych indeks osobowo-przedmiotowo-tytułowy.
A co znajduje się pomiędzy? Jak zaznaczyli we wstępie autorzy opracowania, dotyczy ono przede wszystkim dorobku literackiego H.P. Lovecrafta. Mamy więc tutaj hasła opisujące poszczególne utwory i noty o postaciach oraz miejscach w nich występujących. Poza tym pojawiają się też opracowania dotyczące nieprozatorskiego dorobku Lovecrafta, tj. opisy jego wierszy, artykułów i redagowanych czasopism. W An H.P. Lovecraft…znalazło się również miejsce dla haseł biograficznych dotyczących jego ważniejszych korespondentów i korespondentek, rodziny, a także dla haseł dotyczących szerszych tematów, m.in. zjawiska dziennikarstwa amatorskiego oraz osławionych „Mitów Cthulhu”.
Uważni czytelnicy i czytelniczki tekstów Joshiego, spodziewający się w tym dziele krytycznego artykułu dotyczącego „Cthulhu Mythos”, z pewnością się nie zawiodą. Śladem innych publikacji, również tutaj odbiorcy i odbiorczynie nie zostaną pozostawieni z wątpliwościami co do oceny popularnej koncepcji Augusta Derletha, jaką wystawili autorzy An H.P. Lovecraft… Z tego też względu brak w tym opracowaniu haseł dotyczących Cthulhu, Yog-Sothotha czy Shub-Niggurath, co może być dla części publiczności czytającej zaskoczeniem. Czy jednak ten brak można uznać za wadę?
An H.P. Lovecraft Encyclopedia to naprawdę wielkie, bardzo dopracowane, naukowe dzieło. Brak opisów najbardziej rozpoznawalnych postaci w sytuacji obecności haseł dotyczących pojedynczych bohaterów w rodzaju łotrów z opowiadania The Terrible Old Man jest co prawda dość dziwny, ale wyjaśnienie tej sytuacji, pojawiające się w haśle o Mitach Cthulhu, jest całkiem przekonujące. Sceptycyzm autorów opracowania wobec tej koncepcji i podawane przez nich dowody w tej sprawie tworzą zwartą, a co ważniejsze, przekonującą całość.
Porzućmy w tym miejscu to, czego nie ma, i zajmimy się tym, co można w omawianym tomie znaleźć. We wstępie encyklopedii Joshi i Schultz zaznaczają, że praca ta stanowić ma podsumowanie kilkudziesięciu lat badań nad życiem i dorobkiem H.P. Lovecrafta. To widać, szczególnie w hasłach poświęconych poszczególnym utworom. Bardzo dokładne opisy fabuły i szeroko pojętego tła biograficzno-literackiego tych utworów, dane dotyczące pierwszych wydań, wreszcie częsta obecność odsyłaczy do szczegółowych opracowań – wszystko to robi ogromne wrażenie. To praca naprawdę świetna merytorycznie.
Poczucie doskonałości warsztatowej i ogromu wiedzy autorów potęguje w tym wypadku ogrom całego opracowania – 360 stron i kilkaset haseł wraz z obszernymi dodatkami tworzą przemyślaną, budzącą podziw całość. Dobre wrażenie uzupełnia warstwa językowa – praca tandemu Joshi-Schultz to po prostu wspaniała, ciekawie napisana lektura.
Warto w tym opisie wtrącić kilka słów o tym, jak ta publikacja prezentuje się od strony edytorskiej. W tym wypadku, niestety, już tak dobrze nie jest. Fioletowa, skomponowana na pozornie artystyczny sposób okładka co prawda nie razi, ale odnoszę wrażenie, że mogłaby prezentować się lepiej. Nad wymiarem artystycznym nie ma z resztą sensu dywagować, ostatecznie to rzecz gustu. Co innego jednak układ wnętrza publikacji. Pojedynczy, złożony do lewej łam, wypośrodkowane tytuły, jeszcze to zakańczanie każdego tytułu hasła kropką…
Mówiąc krótko, do autorów An H.P. Lovecraft Encyclopedia można mieć szereg zastrzeżeń, praca ta bowiem nie jest pozbawiona pewnych braków i niedociągnięć, natury tak merytorycznej, jak i edytorskiej. Bolączki te, w szczególności merytoryczne, są jednak niewielkie i właściwie można ich nie uznać nawet za błędy – Mity Cthulhu są problemem na tyle dyskusyjnym, że brak opisu postaci z tego kręgu, choć zagadkowy, zdaje się być przekonująco wyjaśniony. Inaczej sprawa się ma w przypadku braków edytorskich, choć i na nie można przymknąć oko, szczególnie w obliczu sprawności merytorycznej tego dzieła. Kto sięgnie po An H.P. Lovecraft Encyclopedia, raczej nie będzie zawiedziony.
Drobna uwaga – ta recenzja powstała na podstawie wersji elektronicznej omawianej książki, do której dotarłem poprzez dostęp z serwerów Uniwersytetu Wrocławskiego do bazy EBSCO. Z tego co wiem, część bibliotek uniwersyteckich w Polsce ma dostęp do tej bazy, tą drogą zatem da się do tej książki dotrzeć. Sposób ten ma dwie zasadnicze wady – nie dostajemy książki w pliku PDF, który można standardowo zapisać w komputerze, a jedynie w swego rodzaju podglądzie na maksymalnie 7 dni. Tydzień jednak wystarczy na zapoznanie się z dziełem. Chętni do kupienia pozycji mogą się za to zainteresować albo stroną wydawcy (http://www.abc-clio.com/), albo sklepem krainaksiazek.pl – tam w ogóle sporo „lovecraftowskich” książek można znaleźć.
Jakub Mikulski