Data powstania: 21-24 sierpnia 1933
Data i miejsce pierwszej publikacji: styczeń 1937, „Weird Tales”, wol. 29, nr 1
Amerykańskie oraz angielskie wydania książkowe:
Polskie wydania:
Jako Potwór na progu [przekłady Franciszka Welczara (pseudonim Wandy Błońskiej-Wolfarth)]:
Jako Coś na progu:
Uwagi:
Historia Edwarda Derby’ego, poety i pisarza, który w trzydziestym ósmym roku życia poznaje Asenath Waite – swoją przyszłą żonę. Asenath wykazuje niezwykłe zdolności, m. in. hipnotyczne, i wkrótce po ślubie zaczyna dominować nad mężem, wykorzystując go do złowrogich celów.
Głównymi inspiracjami literackimi Czegoś na progu były powieści The Shadowy Thing (1928) H. B. Drake’a oraz Exchange of Souls (1911) Barry’ego Paina. [DALEJ ZNAJDUJĄ SIĘ SZCZEGÓŁY FABUŁY]. Pomysł na utwór zapisał w swoim notatniku pod numerem 158: „Mężczyzna ma strasznego przyjaciela czarownika, który wywiera na niego niezwykły wpływ. Zabija go w obronie własnej duszy — zamurowuje ciało w bardzo starej piwnicy — ALE — martwy czarnoksiężnik (który mówił dziwne rzeczy o duszy oczekującej w ciele) zamienia się z nim ciałami… pozostawiając w piwnicy zwłoki z jego świadomością” (Koszmary i fantazje, s. 110). Ostatecznie mamy do czynienia nie z przyjacielem, a żoną. Warto zwrócić uwagę, że motyw główny jest innym ujęciem problemu przedstawionego w Przypadku Charlesa Dextera Warda.
Bardzo interesująca jest postać Edwarda Derby’ego. Ma dużo cech wspólnych z autorem opowiadania. Szerzej na ten temat można poczytać w biografii S. T. Joshiego na stronach 437-438 oraz 913. Prócz Lovecrafta, w Derbym znajdziemy pewne cechy jego przyjaciela z Kalifornii, Clarka Ashtona Smitha.
Ciekawe są implikacje o charakterze seksualnym wynikające z sytuacji głównych bohaterów – kobieta z duszą mężczyzny w związku małżeńskim z mężczyzną. Wątpliwe jednak, by Lovecraft w jakiś sposób je rozważał czy przywiązał do nich wagę.
Patrz również: